Απόψεις: Ο εγωκεντρισμός στα χρόνια του κορωνοϊού

Γράφει η Κατερίνα Τζουτζομήτρου

Ενάμιση μήνα τώρα η καθημερινότητα έχει αλλάξει. Ζούμε σε συνθήκες εγκλεισμού παρόμοιες με εκείνες reality show κοινωνικής πραγματικότητας, με το μεγάλο αδερφό να είναι γνωστός μεν αόρατος δε και να ακούει στο όνομα κορωνοϊός. Ο μεγάλος αδερφός είναι αυτός που ορίζει την καθημερινότητα της κοινωνικής μας δράσης μέσα σε μια νέα πραγματικότητα αλλαγής και ταυτόχρονα ισχυρής συνοχής. Καθημερινά στις 6μ.μ. περιμένουμε το δωμάτιο επικοινωνίας για να μάθουμε όσα συμβαίνουν στον κόσμο, καρδιοχτυπώντας μη παρθούν άλλα μέτρα και αναμένοντας καρτερικά την ηρωική έξοδο. Οι λειτουργίες και η δομή της κοινωνίας έχουν αναδιαμορφωθεί, ενισχύοντας αισθητά την κοινωνική συνείδηση. Παρ’ αυτά θα, πρέπει να ομολογήσουμε πως σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες εγκλεισμού το άτομο βρίσκεται πιο κοντά από ποτέ στον ήδη αγαπημένο εαυτό του εγωκεντρισμού του. Ακούμε, διαβάζουμε, μαθαίνουμε για άτομα που κυκλοφορούν αλόγιστα και ασυνείδητα ενώ από την άλλη υπάρχουν αυτοί που προσφέρουν παραπάνω απ’ ότι μπορούν. Και εν πάση περιπτώσει εύλογα θα αναρωτηθούμε, τελικά ποιά είναι η κοινωνική υπόσταση του ατόμου στα χρόνια του κορωνοϊού;

Το άτομο σε συνήθεις συνθήκες καθημερινότητας αρέσκεται στο να καταπιάνεται με πολλά πράγματα. Αγνοεί τα περισσότερα από όσα συμβαίνουν γύρω, σχεδόν αδιαφορεί για τα κοινωνικά προβλήματα που εμφανίζονται στα ΜΜΕ και το λιγότερο, ενδιαφέρεται για τη σχέση τους με τη δική του ζωή. Το βασικό συναίσθημα που προκαλεί η κοινωνία στο άτομο είναι η μοναδικότητα. Ακούγεται οξύμωρο αλλά δεν υπάρχει πιο απλή και κατάλληλη λέξη για να περιγράψει κανείς πως παρά το γεγονός ότι ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται το απέραντο του κόσμου έξω από αυτόν, την ίδια εκείνη στιγμή, ξεχωρίζει τον εαυτό του από το σύνολο. Δεν είναι παράλογο. Στην αδιάφορη ακολουθία των δευτερολέπτων και των ημερών της καθημερινής ζωής, ο άνθρωπος στέκεται μόνος. Η ενέργεια, η σκέψη, η δράση του καθένα ξεχωριστά είναι που κάνει τα πράγματα να συμβαίνουν. Αυτή είναι και η βασική οπτική της φιλοσοφικής σχολής του ατομικισμού, κατά την οποία η κοινωνία αποτελείται από μοναδικά, ανιδιοτελή και υπεύθυνα για όσα συμβαίνουν άτομα.

Αν κάποιος ανοίξει την τηλεόραση του σήμερα, διαβάσει τις ειδήσεις στο διαδίκτυο, ξεφυλλίσει μια εφημερίδα, το κύριο θέμα τους, σε κάποιες περιπτώσεις και το μοναδικό θα είναι ίδιο και κοινό. Θα αφορά όλους, θα επηρεάζει τις ζωές όλων, και θα είναι η επιδημία του κορωνοϊού. Φανταστείτε πως η καθημερινότητα του ατόμου μοιάζει με αλυσίδα. Αυτό που σίγουρα παρατηρούμε είναι η διάσπασή της σε επιμέρους κομμάτια με ελάχιστη απόσταση 2 μέτρων το ένα από το άλλο. Δουλειά, φίλοι, χόμπι, ψυχαγωγία, μόρφωση, ανθρώπινη επαφή έχουν όλα απομακρυνθεί από το άτομο. Και είναι η στιγμή αυτή που ο άνθρωπος θα πρέπει να μάθει να ζει και κυρίως να προσαρμόζεται σε μια νέα συνθήκη κοινωνικής απομόνωσης, που παρά το γεγονός ότι τόσα χρόνια λάτρευε όντας κλεισμένος στον αγαπημένο εαυτό του εγωκεντρισμού του, τώρα τρέμει. Ο κοινωνικός περιορισμός της ανθρώπινης επαφής ήρθε για να μείνει και μολονότι σε πολλές περιπτώσεις μισούσε την κοινωνία στην οποία ήταν αναγκασμένος να ζει, ο άνθρωπος είχε μάθει να δίνει το χέρι, είχε μάθει να αγκαλιάζει, είχε μάθει να φιλάει, και να ζει μόνος αλλά και με όλους γύρω του. Γιατί τελικά αυτός που ζει μόνος είναι ή θηρίο ή θεός. Ο άνθρωπος για να επιτύχει την ολοκλήρωση, την τέρψη, την ευτυχία του θα πρέπει να ζει πλάι στους όμοιους του.

Είναι μάλλον σίγουρο πως ο δρόμος για την επιστροφή στην μέχρι πρότινος κανονικότητα θα κοστίσει ακριβά. Οι επιπτώσεις σε όσα πριν ενάμιση μήνα θεωρούνταν δεδομένα θα είναι μάλλον σοβαρές. Ωστόσο αν μετά από όλα αυτά μπορούσα να πω κάτι με σιγουριά είναι πως η αντίσταση στη μάχη αυτή είναι ένα συλλογικό στοίχημα. Το να πιστεύουμε πως είμαστε ριζικά διαχωρισμένοι από τους άλλους είναι μια μεγάλη ψευδαίσθηση. Η κοινωνία έχει φυσική οντότητα και το άτομο είναι βασικό συστατικό στοιχείο της. Είναι μια στιγμή αναθεώρησης και αναστοχασμού. Και παρά το γεγονός ότι η κοινωνία τείνει να ελέγχει την ανθρώπινη συμπεριφορά, εντούτοις είναι αυτή που δίνει το βήμα της δράσης, της επικοινωνίας και τελικά της αλλαγής.

[Το θεωρητικό υπόβαθρο του κειμένου βασίζεται κοινωνιολογικά στους Alexander J., Thompson K., Edles L., «Σύγχρονη Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία, Κουλτούρα και Κοινωνία σε Μετάβαση» και φιλοσοφικά στο έργο «Πολιτικά» του Αριστοτέλη].

* Η Κατερίνα Τζουτζομήτρου είναι, απόφοιτη του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Υπεύθυνη Σχεδίασης Διαφημίσεων στην σελίδα, ενώ παράλληλα παρακολουθεί Π.Μ.Σ στην Εκπαιδευτική Πολιτική και Διοίκηση της Εκπαίδευσης.