Γράφει η Δήμητρα Καραθανάση
Στον άνθρωπο δεν αρέσει η αλλαγή, όπως έχουν αναφέρει στο παρελθόν οι Coch και French. Οποιαδήποτε αλλαγή που σχετίζεται με το εργασιακό, οικογενειακό, εκπαιδευτικό, κοινωνικό επίπεδο έρχεται για να διαταράξει την πραγματικότητα του ατόμου, να τον απομακρύνει από αυτό που έχει συνηθίσει, είτε του αρέσει είτε όχι. Πίσω από αυτή τη δυσαρέσκεια απέναντί στην αλλαγή κρύβεται ο φόβος για το άγνωστο, που αν τελικά αποφέρει θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα, καμία σημασία δεν έχει σε πρώτο στάδιο.
Η νέα πραγματικότητα που βιώνει η κοινωνία το τελευταίο διάστημα με αφορμή τον κορωνοϊό, επιφέρει νέους τρόπους προσαρμογής σε πολλές πτυχές της ζωής του ανθρώπου. Η απομάκρυνση και αποστασιοποίηση από αγαπημένα πρόσωπα, συγγενείς και φίλους, ειρωνικά, αποτελεί ένδειξη αγάπης, προστασίας και αλληλεγγύης. Για πρώτη φορά, οι πολίτες καλούνται να επιδείξουν την υπευθυνότητά τους κάνοντας κάτι πολύ απλό: να μείνουν σπίτι. Ποιες είναι όμως οι συνέπειες αυτής της κατάστασης και πόσο επιδρά στην ψυχολογία του ατόμου ο «κοινωνικός περιορισμός»;
Πολύ σύνηθες φαινόμενο αποτελεί η συνεχόμενη εναλλαγή διάθεσης και συναισθηματική αστάθεια. Η έλλειψη ελευθερίας σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα και το φόβο για το μέλλον που πάντα τρόμαζε το άτομο οδηγούν σε ευερεθιστότητα, θυμό, έλλειψη συγκέντρωσης και ανία. Η αδυναμία των ειδικών και κυβερνητικών εκπροσώπων, οι οποίοι καλούνται σαν από μηχανής Θεοί, να προβλέψουν το «τέλος» της πανδημίας, εντείνουν τα αρνητικά συναισθήματα και τις σκέψεις. Η ελπίδα που ολοένα απομακρύνεται και ο τακτικός καθαρισμός αντικειμένων-χεριών, που καταντάει να γίνεται ψυχαναγκαστική συμπεριφορά, οδηγούν σε συνεχόμενο άγχος και καταθλιπτική διάθεση.
Τα συμπτώματα μετατραυματικού στρες, το στίγμα και η ανάγκη για αναζήτηση ψυχοθεραπευτικής βοήθειας προβλέπεται να είναι οι πιο μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του κορωνοϊού. Συμπεριφορές που προστατεύουν από την ασθένεια ενδέχεται να παραμείνουν ακόμα και όταν ο ϊός αποτελέσει μακρινό παρελθόν. Η έλλειψη κινήτρων για σχεδιασμό του μέλλοντος που βιώνει το άτομο αυτή τη περίοδο, ίσως του στοιχίσει περισσότερο από όσο αναμένει.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει και η πιθανή θετική οπτική της κατάστασης. Οι γρήγοροι ρυθμοί της σύγχρονης καθημερινότητας δεν επιτρέπουν στο άτομο στιγμές ξεκούρασης και χαλάρωσης που κάθε τόσο καθίστανται απαραίτητα. Ο χρόνος που κερδίζεται από την μείωση μετακινήσεων από και προς τον εργασιακό χώρο (καθώς οι περισσότερες εργασίες γίνονται πια διαδικτυακά), προσδίδουν περισσότερη ενέργεια και λιγότερο άγχος. Η αλλαγή του περιβάλλοντος και το διάλειμμα από υποχρεώσεις και ρόλους ενδεχομένως να συμβάλλουν στην ενδυνάμωση της ψυχολογίας. Τα εξωτερικά καθήκοντα έχουν μειωθεί αρκετά, ωθώντας το άτομο να επενδύσει στον προσωπικό του χώρο, το σπίτι του, και να τον βάλει σε μία τάξη, η οποία ασυνείδητα θα τον οδηγήσει σε μία εσωτερική ηρεμία και ψυχική χαλάρωση.
Θετικές ψυχολογικές επιπτώσεις της κατάστασης που έχει επιφέρει ο κορωνοϊός είναι και η αναθεώρηση των προτεραιοτήτων και αξιών. Η νέα τάξη πραγμάτων επιβάλλει ίσως με αλλόκοτο τρόπο να στρέψουμε την προσοχή μας σε προτεραιότητες, που είχαμε παραμελήσει. Η υγεία, η οικογένεια, οι μικρές στιγμές της ζωής, έχουν αποκτήσει άλλη αξία και το άτομο έχει στρέψει προς αυτά το κέντρο του ενδιαφέροντος του. Η οικονομική και υλική ανάπτυξη έχουν δώσει την θέση τους στην αναζήτηση ψυχικής δύναμης και σύνδεσης με τον εσωτερικό εαυτό. Η νέα κρίση που περνάει η κοινωνία είναι άραγε τόσο δυνατή ώστε να φέρει ως μόνιμο αποτέλεσμα την εγκαθίδρυση αυτών των αξιών και προτεραιοτήτων;
Συνεπώς, το ψυχολογικό αντίκτυπο του κορωνοϊού δεν φαίνεται λιγότερο σημαντικό. Αναμφισβήτητα, η σύγχρονη πραγματικότητα αποτελεί μία πρωτόγνωρη εμπειρία για το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, με αρκετά αρνητικά αποτελέσματα. Αν κοιτάξει κανείς τη γενικότερη εικόνα αντιλαμβάνεται πως η πρόκληση δε σχετίζεται μόνο με τη διαφύλαξη της δημόσιας σωματικής υγείας, αλλά το άτομο καλείται, συγχρόνως, να βγει νικητής από μία μάχη με τον ίδιο του τον εαυτό. Ωστόσο, αν προσπαθήσουμε να δούμε τη θετική πλευρά της κατάστασης, ίσως να καταλήξουμε με πολύ μεγαλύτερη ελπίδα και δύναμη απ’ όσο θα περιμέναμε.
Σε περίπτωση που χρειάζεστε ψυχολογική υποστήριξη, υπάρχει πληθώρα πηγών στο διαδίκτυο, από τις οποίες μπορείτε να επικοινωνήσετε και να λάβετε βοήθεια ακόμα και δωρεάν.
Ενδεικτικά:
-Τηλεφωνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης για τον κορωνοϊό: 10306
-Ιστοσελίδα https://www.milamou.gr/
* Η Δήμητρα Καραθανάση είναι απόφοιτος του τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και παρακολουθεί MSc Οργανωτικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Nottingham της Μεγάλης Βρετανίας.
Comments